Observaties

De afgelopen weken hebben we verschillende observaties verricht op twee verschillende scholen. Hieronder zijn de observaties te vinden.

Observatieschema

Datum: 21-09-2010 Tijd: 10.00-10.15 Situatie: Rekenles Locatie: Adalicia Remígo Gomes Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Magna en de kinderen van het 5o Ano. Leeftijd kinderen: 11/12 School: Adalicia Remígo Gomes Groep: 5o Ano Observant: Daniëlle en Joëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de uitleg van de rekenles gebruik gemaakt van rekenmateriaal?
Trefwoorden observatie: - Les is al begonnen als wij binnen komen - Kinderen zitten op stoelen - Leerkracht schrijft op het bord - Leerkracht vertelt wat ze schrijft - Uitleg keersommen - Juf vertelt verhaaltje bij som - 5x35=? - 35+35+35+35+35 - Kinderen kijken naar juf - Kinderen kijken naar bord - Kinderen schrijven in schrift - Geen rekenmateriaal - Geen boeken - Geen werkboeken	- Klassikaal - Juf stelt vraag - 6 kinderen zeggen iets - Wij gaan weer weg, les nog niet helemaal afgelopen
Uitgeschreven verslag: De les is al even begonnen. De kinderen zitten allemaal op hun stoel. De leerkracht schrijft een som op het bord. Ze vertelt wat ze op het bord schrijft: 5x35=?. Deze uitleg gaat over keersommen. De juf gebruikt de kinderen in het lokaal om de som uit te leggen. Er zijn 5 rijen met vijf kinderen. Dat reken je zo uit: 5+5+5+5+5. Zo kun je 5x35 ook uitrekenen. 35+35+35+35+35. De kinderen kijken naar de juf en het bord. De kinderen schrijven in hun schrift als de juf iets op het bord schrijft. De kinderen hebben geen boeken of werkboeken. Na de uitleg van de som 5x35 stopt de observatie. De leerkracht gaat verder met de uitleg.
Conclusie: Tijdens de uitleg wordt er geen gebruik gemaakt van rekenmateriaal. Er wordt veel gebruik gemaakt van het bord, om de sommen en uitleg op te schrijven. De kinderen schrijven in hun schrift de sommen en uitwerkingen over. De leerkracht maakt gebruik van de klas om groepjes in keersommen duidelijk te maken. Verder wordt er geen specifiek rekenmateriaal gebruikt.

Observatieschema

Datum: 21-09-2010 Tijd: 10.30-11.15 Situatie: Wiskundeles Locatie: Adalicia Remígo Gomes, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Veronice en de kinderen van het 6o Ano. Leeftijd kinderen: 13/14 School: Adalicia Remígo Gomes Groep: 6o Ano Observant: Daniëlle en Joëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het tijdsschema van de rekenles. Vraagstelling observatie: Hoeveel minuten van de rekenles worden besteed aan de rekenstof?
Trefwoorden observatie: - Kinderen lopen door klas - Schriften - Geen boeken, werkboeken - Veel bordgebruik - Geen materiaal - Les over maten meten - 1 meter overal hetzelfde - Kinderen zeggen dingen tegen elkaar tijdens uitleg - Kinderen gaan staan - Kinderen lopen door het lokaal - Kinderen gaan zitten - Klassikaal - Meten van het bord - Kinderen betrokken	- Oplezen namen - Kinderen zeggen dingen tegen elkaar - Kinderen raken elkaar met vuisten - Kinderen raken elkaar met voeten - Juf kijkt op - Oefening op bord - Juf praat - Meten tafel - Kinderen schrijven in schrift - Kind valt op de grond, met stoel - Juf is stil - Kinderen doen schrift in tas
Uitgeschreven verslag: De juf komt de klas binnen. De kinderen lopen op dat moment nog rond in de klas en zeggen dingen tegen elkaar. Als de kinderen de juf zien gaan ze na een poosje op hun plek zitten. De kinderen pakken allemaal hun schrift. Geen boek of werkboek. De uitleg van de juf komt op het bord en de kinderen schrijven dit over. Na 10 minuten begint de juf met de uitleg. De les gaat over (natuurlijke) maten om mee te meten. De juf geeft het voorbeeld van een voet of handpalm om mee te meten. Maten zijn overal hetzelfde. 1 meter is in elk land hetzelfde. Er wordt geen materiaal gebruikt tijdens de uitleg. De les is erg klassikaal. De kinderen lopen door de klas en zeggen dingen tegen elkaar tijdens de uitleg. Dan gaat de juf het bord meten met haar handpalm. Eerst doet ze het zelf, dan mag een leerling het bord meten. De kinderen zijn nu stil en kijken naar het bord. Dan leest de juf de namen van de kinderen op. De kinderen zeggen dingen tegen elkaar. Staan op van hun stoel, lopen door de klas. Als de juf zegt dat een kind moet gaan zitten, loopt het kind door. Sommige kinderen zeggen ‘ja’ als hun naam opgenoemd wordt. Twee kinderen raken elkaar met hun handen en voeten. De juf kijkt op maar zegt niks. De juf is 10 minuten bezig met het oplezen van de namen. De juf schrijft een oefening op het bord. ‘Hoeveel handen breed/lang is je tafeltje?’ De kinderen schrijven in hun schrift. 7 kinderen leggen hun handen op hun tafeltje en schrijven vervolgens in hun schrift. Één kind valt met zijn stoel op de grond. De juf kijkt op maar zegt niets. Dan stopt de juf haar spullen in haar tas en de kinderen doen hun schrift in hun tas. De les is afgelopen.
Conclusie: Er zijn uiteindelijk 20 minuten van de 45 minuten durende les besteed aan het behandelen van de rekenstof. De rest van de tijd is besteed aan kinderen die door de klas lopen en dingen tegen elkaar zeggen en het oplezen van de namen.

Observatieschema

Datum: 28-09-2010 Tijd: 13.30-14.15 Situatie: Rekenles Locatie: Escola municipal Benício Alves de Lima, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Maria de Fatima Chagas en de kinderen van het 1o Ano. Leeftijd kinderen: 6/7 School: Escola municipal Benício Alves de Lima Groep: 1o Ano Observant: Daniëlle en Joëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de uitleg van de rekenles gebruik gemaakt van rekenmateriaal?
Trefwoorden observatie: - Juf zingt een liedje - Kinderen klappen mee - Kinderen vullen open plekken in liedje in: 2 brood, 1 stuk kaas is samen: 3! - Juf geeft compliment - Juf plakt 4 peren op bord - Juf plakt 1 appel op bord - Juf + kinderen zingen liedje opnieuw - Nu met 4 peren + 1 appel = samen 5! - Juf schrijft som om bord - Juf vraagt: hoeveel peren? 4 hoeveel appels? 1 à 4+1= 5 - Kinderen zeggen antwoord - Juf plakt 2 pakken rijst op bord - Juf plakt 1 pak bonen op bord - Juf + kinderen zingen liedje weer met 2 pakken rijst, 1 pak bonen - Kinderen zeggen som en antwoord	- Juf plakt plakband op volgende figuren - Kinderen zitten op stoel - Juf plakt 3 meisjes op bord - Juf plakt 1 ballon op bord - Juf vraagt wat voor som gemaakt kan worden - Kinderen geven antwoord - Uitleg klassikaal - Alle kinderen reageren op vragen juf - Juf zet kinderen in groepjes op grond - Kind maakt radslag - Juf waarschuwt - Kinderen krijgen stencil - Zelf sommetjes maken - Kinderen krijgen dopjes om sommetjes mee te maken - Kinderen leggen dopjes in groepjes neer op stencil - 1 jongetje raakt ander jongetje een aantal keer met handen - Juf ziet het niet - Juf zegt niets	- Juf tekent 2 rondjes op bord - Kinderen leggen 2 rondjes op stencil neer - Juf tekent nog 2 rondjes - Kinderen leggen weer 2 dopjes neer - Kinderen schrijven som op stencil: 2+2=4 - 1 Jongetje loopt door klas - Pakt dopje van ander groepje - Juf ziet het niet - Kinderen maken ander sommetje met dopjes - Juf schrijft sommetje op bord - Kinderen schrijven sommetje op stencil - Juf geeft opdracht: 1 dopje en dan nog 1 dopje - Kinderen leggen dopjes neer - Kinderen schrijven som eronder - Kinderen doen dopjes in flessen - Juf haalt stencils op
Uitgeschreven verslag: De les begint met het zingen van een liedje. De juf zingt en de kinderen klappen mee. De kinderen vullen de open plaatsen van het liedje in: 2 brood en 1 stuk kaas is samen: 3! De juf geeft een compliment. De kinderen klappen allemaal mee. De juf plakt 4 peren op en bord en daarna 1 appel. Het liedje wordt opnieuw gezongen. Nu met 4 peren en 1 appel. Dit is samen: 5! De juf schrijft een som op het bord: 4+1=.. De kinderen zeggen het antwoord. Juf plakt twee pakken rijst en 1 pak bonen op het bord. Het liedje wordt weer gezongen. Kinderen zeggen som en antwoord: 2+1=3! De juf plakt plakband op de volgende figuren. De kinderen zitten op hun stoel. Dan plakt de juf 3 meisjes op het bord en 1 ballon. Juf vraagt wat voor som hiervan gemaakt kan worden. De kinderen reageren en geven antwoord: 3+1=4. De uitleg is klassikaal. De kinderen reageren op vragen van de juf. Juf zet de kinderen in groepjes op de grond. Een kind maakt de radslag en de juf geeft hem een waarschuwing. Dan krijgen de kinderen een stencil van de juf en dopjes om sommetjes mee te maken. De kinderen leggen dopjes in groepjes op hun stencil neer. Één jongetje raakt een ander jongetje een aantal keer met handen. De juf ziet het niet en zegt niets. Dan tekent de juf 2 rondjes op het bord. De kinderen leggen 2 dopjes op stencil. Daarna tekent de juf nog 2 rondjes op het bord en leggen de kinderen 2 dopjes op hun stencil. Kinderen schrijven bijbehorende som op stencil: 2+2=4. Er loopt een jongentje door de klas, hij pakt dopjes weg bij een ander groepje. De juf ziet het niet. Kinderen leggen meer dopjes neer op stencil. Juf schrijft sommetje op bord en de kinderen schrijven het sommetje op hun stencil. Dan geeft de juf een opdracht: eerst 1 dopje neerleggen en daarna nog 1 dopje. Kinderen leggen dopjes neer en schrijven daarna zelf som op stencil. Kinderen doen de dopjes weer in de flessen en de juf haalt de stencils op. De les is afgelopen.
Conclusie: Tijdens de uitleg en de verwerking van de les wordt er gebruik gemaakt van rekenmateriaal. Tijdens de uitleg wordt er gebruik gemaakt van zelf gemaakte figuren: appels, peren enz. Tijdens de verwerking wordt er gebruik gemaakt van dopjes om sommetjes mee te maken. Als het materiaal is kosteloos. Het is geen specifiek rekenmateriaal maar er kan wel goed mee gewerkt worden. Daarnaast wordt het bord veel gebruikt en heeft de juf zelf een stencil gemaakt waar sommetjes op gemaakt kunnen worden.

Observatieschema

Datum: 28-09-2010 Tijd: 14.25-14.40 Situatie: Rekenles Locatie: Escola municipal Benício Alves de Lima, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht en de kinderen van het 3o Ano. Leeftijd kinderen: 9/10 School: Escola municipal Benício Alves de Lima Groep: 3o Ano Observant: Daniëlle en Joëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de rekenles gebruik gemaakt van rekenmateriaal?
Trefwoorden observatie: - Juf deelt werkblad uit - Juf schrijft op het bord - Kinderen hebben hetzelfde op het werkblad staan - Werkblad wordt klassikaal gemaakt - Juf stelt vraag - Kinderen geven antwoord en schrijven het antwoord op - Kinderen kijken in richting van het bord - Leerkracht leest antwoord voor het schrijft het op - Kinderen schrijven op werkblad - Geen inleiding les - Kinderen krijgen gelijk werkblad - Kinderen geven na een seconde antwoord - Leerkracht legt het daarna toch uit - Kinderen schrijven over van bord	- Kinderen werken niet zelfstandig - Tempo bespreken sommen ligt erg hoog - Kinderen kijken naar bord en geven antwoord op vragen - Lerares laat stokjes zien om mee te rekenen - Gebruikt het materiaal niet, tekent op het bord
Uitgeschreven verslag: De kinderen zitten op hun stoel en kijken naar de juf. De juf deelt werkbladen uit. Juf schrijft op het bord, wat ook op het werkblad staat. Het werkblad wordt klassikaal gemaakt. De juf stelt een vraag van het werkblad en de kinderen geven antwoord. Kinderen kijken in richting van het bord. Leerkracht leest antwoord voor van werkblad en schrijft het op het bord. Kinderen schrijven op het werkblad. De les heeft geen inleiding. Het werkblad wordt meteen gemaakt. Kinderen geven heel snel antwoord op vragen juf (na 1 seconde). Daarna geeft juf toch nog uitleg. Kinderen schrijven over van het bord. De kinderen doen niets zelfstandig. Het tempo van het bespreken van het werkblad ligt erg hoog. De kinderen kijken de hele tijd naar het bord en geven antwoord op vragen van de juf. De juf laat stokjes zien om mee te kunnen rekenen. Ze gebruikt het materiaal niet, maar tekent het materiaal op het bord. De stencil worden opgehaald. De les is afgelopen.
Conclusie: Tijdens de uitleg en de verwerking van de les wordt er geen gebruik gemaakt van rekenmateriaal. De juf laat tijdens het klassikaal maken van het werkblad wel stokjes zien waar mee gerekend kan worden, maar gebruikt het materiaal niet. Ze tekent het op het bord. Er wordt veel gebruik gemaakt van het bord en de juf heeft zelf stencil gemaakt waar sommetjes op gemaakt kunnen worden.

Observatieschema

Datum: 29-09-2010 Tijd: 15.55-16.25 Situatie: Rekenles Locatie: Escola municipal Benício Alves de Lima, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Amílio Alves de Sousie en de kinderen van het 5o Ano. Leeftijd kinderen: 11/12 School: Escola municipal Benício Alves de Lima Groep: 5o Ano Observant: Daniëlle en Joëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de rekenles gebruik gemaakt van rekenmateriaal?
Trefwoorden observatie: - Juf tekent een pizza op het bord - Juf kleurt 2 van de 6 stukjes in - Kinderen noemen breuk: 2/6 - Juf schrijft 5/8 op het bord - Hoeveel stukjes totaal? - Kinderen zeggen 8! - Hoeveel stukjes inkleuren? - Kinderen zeggen 5. - Juf pakt dominospel met pizza’s en breuken - Juf gaat langs met kaartjes - Elk kind pakt 1 kaartje - Kinderen met zelfde letter op kaartje gaan bij elkaar zitten - Samenwerken in tweetallen - Elk tweetal krijgt dominospel	- Kinderen kijken naar juf tijdens uitleg domino - Kinderen verdelen kaartjes snel - Kinderen hebben lach op hun gezicht - Alle kinderen leggen kaartjes neer - Kind legt kaartjes verkeerd neer - Juf zegt dat het goed ligt - Vlademir (directeur) loopt naar binnen - Ziet kaartjes van kinderen die niet kloppen - Legt uit hoe het moet - Kinderen kijken naar kaartjes - Kinderen leggen kaartjes neer	- Kinderen zeggen dingen tegen elkaar - Meisje ziet kaartjes bij ander groepje fout liggen - Ze vertelt hoe het wel moet - Tweetal gaat zelf verder - Juf kijkt bij elk tweetal - 15 minuten bezig met 1 ronde - Veel kinderen leggen kaartjes verkeerd neer - Juf moet steeds verbeteren
Uitgeschreven verslag: De kinderen zitten op hun stoel en kijken naar de juf. De juf tekent een pizza op het bord. Ze kleurt 2 van de 6 stukjes in. Dan vraagt ze welke breuk hierbij hoort. De kinderen geven antwoord: 2/6. Dan schrijft de juf de breuk 5/8 op het bord. Ze vraagt hoeveel stukjes ze nu moet tekenen in de pizza. De kinderen geven antwoord: 8! Dan vraagt ze hoeveel stukjes ze in moet kleuren. De kinderen reageren: 5! Dan pakt de juf een dominospel met pizza’s en breuken. Om tweetallen te vormen gaat de juf langs met kaartjes. Elk kind pakt een kaartje en kinderen met dezelfde letter op het kaartje gaan vervolgens bij elkaar zitten. De kinderen werken samen in tweetallen. Elk tweetal krijgt een dominospel van de juf. De juf legt kort uit wat de bedoeling is. De kinderen kijken tijdens deze uitleg naar de juf. Daarna verdelen de kinderen de kaartjes snel. Ze hebben een lach op hun gezicht. Alle kinderen zijn bezig met kaartjes neerleggen. Kind legt kaartjes verkeerd neer. Juf loopt langs en zegt dat het goed is. Dan komt Vlademir (directeur) binnen en ziet dat de kaartjes fout liggen. Hij vertelt het tweetal hoe het wel moet. De kinderen zijn bezig met het kijken naar de kaartjes en het neerleggen van kaartjes. Ze zeggen dingen tegen elkaar. Een meisje ziet kaartjes bij een ander tweetal fout liggen. Ze gaat er naartoe en vertelt hoe het wel moet. Daarna gaat het tweetal zelf verder. De juf kijkt bij elk tweetal. Ze is 15 minuten bezig met 1 ronde. Veel kinderen leggen de kaartjes verkeer neer waardoor de juf steeds moet verbeteren. De observatie is afgelopen maar de kinderen gaan nog even door met het spel.
Conclusie: Tijdens deze rekenles wordt er gebruik gemaakt van rekenmateriaal. De juf heeft voor elk tweetal in de klas een dominospel voor het oefenen van breuken gemaakt. De kinderen gaan daar tijdens de verwerking mee aan de slag. Tijdens de uitleg gebruikt de juf het bord. Daarnaast gebruikt de juf kaartjes met letters om tweetallen te vormen. Dit is echter geen specifiek rekenmateriaal.

Observatieschema

Datum: 28-09-2010 Tijd:15.30 – 16.30 Situatie: Rekenles over vermenigvuldigen Locatie:Escola municipal Benícia Alves de Lima, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Eurivaldo Souza en de kinderen van 4o Ano Leeftijd: De kinderen zijn 10-11 jaar School: Escola municipal Benícia Alves de Lima Groep: 4o Ano Observant: Joëlle en Daniëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de rekenles gebruik gemaakt van rekenmaterialen?
Trefwoorden observatie: -Leerkracht benoemt verschillen tussen optellen, aftrekken en vermenigvuldigen -Kinderen doen klassikaal mee -Leerkracht schrijft op bord -Kinderen hebben schriften op tafel liggen -Kinderen kijken naar het bord -Leerkracht benoemt de woorden voor vermenigvuldigingsfactoren -Kinderen zegen de woorden in koor na -Leerkracht schrijft opdracht op het bord	-Kinderen schrijven de opdracht over in schrift -Opdracht is overschrijven van regels voor vermenigvuldigen -De kinderen schrijven 8 regels op -Na 20 minuten komen er sommen op het bord -Sommen zijn bedoeld als voorbeeld met uitleg -Kinderen schrijven de sommen en de uitleg over in schrift -Leerkracht wijst zinnen aan -Kinderen lezen voor -Na 35 min. wordt een opdracht gegeven -De kinderen schrijven de opdracht in schrift	-De kinderen maken de sommen (6 sommen) -Bij de sommen schrijven de kinderen de termen -De kinderen krijgen extra werk van de leerkracht. -8 Kinderen maken het extra werk -Het extra werk is een puzzel met keersommen -De kinderen schrijven de antwoorden op de sommen in letters op
Uitgeschreven verslag: De leerkracht benoemt de verschillen tussen optellen, aftrekken en vermenigvuldigen. De kinderen doen klassikaal mee. Daarna schrijft de leerkracht de regels op het bord. De kinderen hebben hun ogen op het bord gericht. De leerkracht benoemt daarna de termen voor vermenigvuldigingsfactoren. In koor worden deze woorden herhaald door de kinderen. Vervolgens schrijft de leerkracht een opdracht op het bord. De kinderen schrijven deze in hun schrift. De opdracht is het overschrijven van 8 regels tekst over de regels van het vermenigvuldigen. Na 20 minuten staan er sommen op het bord. De sommen zijn bedoeld als voorbeelden met uitleg. De kinderen schrijven de sommen over in hun schrift, samen met de uitleg. Daarna wijst de leerkracht zinnen aan. Deze lezen de kinderen voor. Na 35 minuten wordt er een opdracht gegeven. De kinderen schrijven deze in hun schrift. De opdracht houdt in: 6 sommen maken met daarbij de termen voor de vermenigvuldigingsfactoren. Kinderen die klaar zijn krijgen extra werk. Dit is een puzzel met keersommen. De kinderen schrijven de antwoorden op de sommen op in letters.
Conclusie: Tijdens deze rekenles wordt er geen gebruik gemaakt van specifiek rekenmateriaal. Wel wordt er gebruik gemaakt van het bord en wordt er een rekenpuzzel uitgedeeld om in te vullen.

Observatieschema

Datum: 22-09-2010 Tijd:16.00 – 16.30 Situatie: Rekenles Locatie:Escola municipal Benícia Alves de Lima, klaslokaal Systeem: ongestructureerde observatie	Geobserveerden: Leerkracht Maria en de kinderen van Pré II Leeftijd: De kinderen zijn 5 jaar. School: Escola municipal Benícia Alves de Lima Groep: Pré II Observant: Joëlle en Daniëlle	Doelstelling observatie: Kijken naar het gebruik van materialen tijdens de rekenles. Vraagstelling observatie: Wordt er tijdens de rekenles gebruik gemaakt van materialen?
Trefwoorden observatie: -Leerkracht zet materialen op tafel -Materialen uit de keuken, zoals: rijst, yoghurt en tomatensaus -Leerkracht vraagt naar de eenheden de bij de voorwerpen horen -Kinderen reageren -Kinderen geven verschillende antwoorden -Uitleg klassikaal -Leerkracht reageert positief op antwoorden van de kinderen	-Na de inleiding schrijven de kinderen de naam van de school in hun schrift -Schrijven naam van de klas -Schrijven naam van de activiteit -Kinderen schrijven 15 minuten gegevens in hun schrift -Kinderen maken zelfstandig opdrachten in schrift -Opdracht staat op het schoolbord -Juf loopt door de klas -Schriften worden klassikaal nagekeken
Uitgeschreven verslag: De leerkracht zet de materialen op tafel neer. Er staan verschillende materialen, zoals rijst, yoghurt en tomatensaus. De leerkracht vraagt de kinderen welke eenheden er bij de materialen horen, zoals: kilo, liter en meter. De kinderen geven verschillende antwoorden. De leerkracht reageert positief op de antwoorden van de kinderen. De uitleg is klassikaal. Na de inleiding schrijven de kinderen de naam van de school in hun schrift. Vervolgens de naam van hun klas en daarna de naam van de activiteit. In totaal zijn de kinderen 15 minuten bezig met het noteren van de gegevens. Daarna maken ze zelfstandig de opdrachten bij de les in hun schrift. De opdrachten staan op het schoolbord. Tijdens de les loopt de juf door de klas. De schriften worden aan het einde van de les klassikaal nagekeken.
Conclusie: Tijdens de rekenles wordt er gebruik gemaakt van materialen. Deze materialen komen alleen bij de inleiding aan bod. Het zijn geen materialen die speciaal ontwikkeld zijn voor het rekenonderwijs. Het zijn wel materialen die aansluiten bij het doel van de les. Tijdens de kern van de les wordt er niet met materialen gewerkt en tijdens het slot van de les ook niet.